Son yıllarda dünya genelinde bitki tabanlı beslenmeye olan ilgi hızla artış gösteriyor. Sağlık, çevre ve etik kaygılar bu eğilimin başlıca nedenlerini oluştururken, uzmanlar bu beslenme biçiminin hem bireysel hem de toplumsal düzeyde önemli faydalar sunduğuna dikkat çekiyor.
Yapılan araştırmalar, bitki tabanlı beslenmenin kardiyovasküler hastalıklar, diyabet ve obezite gibi kronik sağlık sorunlarının önlenmesinde etkili olduğunu ortaya koyuyor. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan geniş çaplı bir araştırmaya göre, günde en az beş porsiyon sebze ve meyve tüketen bireylerin, çeşitli kanser türleri dahil olmak üzere birçok ciddi hastalığa yakalanma riski yüzde 30 oranında azalıyor. Aynı çalışma, et ağırlıklı diyetlerin aşırı kolesterol, yüksek tansiyon ve kilo alımı gibi olumsuz etkilerinin uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceğini de belirtiyor.
Çevresel faktörlerde bitki tabanlı beslenmenin popülerleşmesinde büyük rol oynuyor. Et üretiminin karbon ayak izi, tarımda kullanılan su miktarı ve toprağın verimliliği üzerindeki olumsuz etkileri giderek daha çok gündeme geliyor. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) raporlarına göre, hayvancılıktan kaynaklanan sera gazı emisyonları, ulaşım sektöründen kaynaklanan emisyonların bile üzerinde. Bu durum, daha çevre dostu bir yaşam tarzına yönelmek isteyen bireyleri bitki tabanlı diyetlere teşvik ediyor.
Etik kaygılar da bu dönüşümün arkasındaki bir diğer önemli neden. Hayvanlara daha insancıl muamele edilmesi gerektiğini savunan bireylerin sayısı arttıkça, geleneksel et ve süt ürünlerine olan talep azalıyor. Vegan ve lakto-vejetaryen gibi diyet türlerinin haricinde fleksitaryen (esnek vejetaryen) diyetler de oldukça rağbet görüyor. Bu yeni yaklaşımlar, bitki tabanlı beslenme alışkanlıklarının daha kolay adapte edilebilmesini sağlıyor.
Bitki tabanlı beslenmeye olan ilginin artmasıyla birlikte gıda endüstrisi de bu değişime ayak uydurmaya başladı. Bitki bazlı sütler, et alternatifleri ve protein kaynakları artık market raflarında çok daha sık görülüyor. Örneğin, 2022 verilerine göre küresel bitki bazlı süt pazarı, her yıl ortalama yüzde 10 büyüme kaydederek büyük bir ekonomik potansiyele sahip olduğunu gösteriyor.
Uzmanlar, bitki tabanlı beslenmeyi tercih edenlerin diyetlerini dengeli bir şekilde planlamaları gerektiğinin altını çiziyor. Yeterli protein alımı, B12 vitamini takviyesi ve demir açısından zengin besinlerin tüketimi bu konuda dikkat edilmesi gereken noktaların başında geliyor.
(Ramazan Gültaş)