Son yıllarda plastik kullanımının artmasıyla ortaya çıkan plastik atık sorunları, dünya gündeminde önemli bir yer edinmiş durumda. Özellikle gelişmekte olan ülkeler, ithal edilen plastik atıkların çevresel etkileriyle mücadele etmek zorunda kalıyor. Bu bağlamda, Türkiye'de plastik atık ihracatına yönelik yeni düzenlemeler devreye alındı.
Mevzuatta yapılan güncellemelerle, hem çevresel zararların en aza indirilmesi hem de halk sağlığının korunması hedefleniyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yürürlüğe konulan düzenlemeler, plastik atık ihracatını sıkı denetime tabi tutmayı öngörüyor. Yeni kurallar kapsamında, ihracat yapılacak ülkelerin çevre standartlarına uygun geri dönüşüm tesisleri bulundurması ve bu standartların bağımsız bir denetim mekanizması ile teyit edilmesi şart koşuluyor. Ayrıca, atıkların tehlikeli içerik barındırmadığını belgelemek üzere kapsamlı analiz sonuçlarının da ihracat dosyasına eklenmesi gerekecek. Türkiye İstatistik Kurumu'nun verilerine göre, ülkemiz 2022 yılında yaklaşık 1 milyon ton plastik atık ihraç etti. Ancak bu atıkların büyük bir kısmı geri dönüşüm yerine kontrolsüz şekilde çevreye salınarak ciddi kirlilik sorunlarına yol açtı. Konuyla ilgili bir açıklama yapan uzmanlar, mevcut uygulamaların çoğunun "geri dönüşüm" adı altında başka ülkelerin çevresel yüklerini artırdığını vurguluyor. Yüksek etki raporları gösteriyor ki özellikle Güney Asya’da geri dönüşüm altyapısının yetersiz olması sebebiyle bu bölgede çevresel felaketler yaşanıyor. Yeni düzenlemelerin ardından plastik atık ihracatında sertifikasyon sürecine geçileceği belirtildi. Bu süreçte, ithalatçı ülkelerin altyapı yeterlilikleri titizlikle incelenirken, gümrüklerde de sıkı kontroller yapılacak. Amaç; hem uluslararası çevre taahhütlerine uygun hareket etmek hem de Türkiye'de biriken plastik atığın sürdürülebilir şekilde bertaraf edilmesini sağlamak. Sivil toplum kuruluşları tarafından yapılan araştırmalar, bu düzenlemenin çevreye olumlu etkiler sağlayacağı yönünde görüşlere odaklanıyor. Ancak uzmanlar, geri dönüşüm kapasitesinin artırılması ve vatandaşların bilinçlendirilmesi yönünde yapılabilecek yatırımları da vurguluyor.
(Sema Yüksel Güngörmez)