Günümüzde hızla artan şehirleşme, gıda tüketim alışkanlıklarını köklü bir şekilde dönüştürüyor. 2025 yılına ait uluslararası bir rapora göre, dünya genelinde üretilen gıdanın yaklaşık yüzde 70’i şehirlerde tüketiliyor. Bu oran, hem şehirlerin gıda talebindeki ağırlığını hem de sürdürülebilirlik konusundaki sorumluluklarını gözler önüne seriyor.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Kaynakları Enstitüsü’nün ortaklaşa gerçekleştirdiği çalışmaya göre, tarımsal ürünlerin büyük kısmı artık kırsal alanlardan kentsel merkezlere taşınıyor. Bu durum sadece tedarik zincirlerini değil, aynı zamanda gıdanın üretim ve dağıtım politikalarını da derinden etkiliyor. Nüfusun yüzde 60’ının şehirlerde yaşadığı günümüz dünyasında, şehirler adeta küresel gıda tüketiminin mihenk taşı haline gelmiş durumda.
Raporda dikkat çeken bir başka veri ise, bu yoğun talebin beraberinde getirdiği israf oranları. Şehirlerde tüketilen gıdanın neredeyse üçte biri çeşitli sebeplerle israf oluyor. Özellikle bireysel tüketim alışkanlıkları ve yetersiz saklama teknikleri bu kaybın ana nedenlerinden biri olarak öne çıkıyor. Ayrıca, şehirlerin talep ettiği işlenmiş gıdaların üretim aşamasındaki enerji ve su tüketimine dikkat çekilerek, bu durumun çevresel etkilerinin giderek arttığı vurgulanıyor.
Uzmanlar, şehirleşmenin hız kazandığı bu dönemde küresel gıda sistemlerinin doğrudan etkilendiğini belirtiyor. İstanbul Teknik Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr. Ayşe Yıldırım, “Artan kentleşme, tarım stratejilerimizin revize edilmesini zorunlu kılıyor. Şehirlerde tarımı destekleyecek dikey çiftlikler ve yerel üretim teşvikleri gündemde olmalı. Aksi takdirde, özellikle artan nüfus ve iklim değişikliği baskısı altında, mevcut gıda arz-talep dengesi uzun vadede sürdürülemez hale gelebilir” ifadelerini kullanıyor.
Öte yandan, bu konuda olumlu gelişmeler de yaşanıyor. Birçok ülke, şehirlerde gıda güvenliğini artırmak için yenilikçi yöntemlere başvuruyor. Örneğin Çin’de bazı kentlerde tamamen kendi kendine yetebilen akıllı gıda kooperatifleri kurulurken; Avrupa’da şehirlerin çevresine kurulan modern sera sistemleri ile taze ürünlere erişim kolaylaştırılıyor. Türkiye’de de İzmir, Bursa gibi büyükşehirlerde kent tarımı projelerine verilen destekler artmış durumda.
(Ayşe Candan)