Çöller, genellikle kavurucu sıcaklıklar ve geniş kum tepeleriyle bilinir. Ancak, Dünya üzerindeki en büyük iki çöl, Antarktika ve Kuzey Kutup Bölgesi'dir. Bu bölgeler, geleneksel çöl tanımının ötesine geçen ve ekstrem koşullarıyla dikkat çeken alanlardır. Bilimsel araştırmalar, bu soğuk çöllerin oluşumu, ekosistemleri ve iklim değişikliği üzerindeki etkilerini aydınlatmaktadır.
Antarktika, 14 milyon kilometrekarelik yüzölçümüyle dünyanın en büyük çölüdür. Yıllık ortalama yağış miktarı sadece 50 milimetre civarındadır, bu da bazı sıcak çöllerden bile daha düşük bir orandır. Bu bölge, kalıcı buz örtüsü ve dondurucu soğuklarıyla tanınır. Antarktika'nın çöl olarak sınıflandırılmasının nedeni, düşük yağış miktarı ve kurak atmosferidir.
Bilim insanları, Antarktika'daki buz tabakalarının iklim değişikliği üzerindeki etkilerini araştırmaktadır. 2022 yılında Nature Climate Change dergisinde yayımlanan bir çalışma, Antarktika'nın eriyen buzullarının deniz seviyesinin yükselmesine nasıl katkıda bulunduğunu göstermiştir. Ayrıca, bu bölgedeki ekstrem soğuklar, Dünya'nın ısı dengesinin korunmasında önemli bir rol oynamaktadır.
Kuzey Kutup Bölgesi, Arktik Okyanusu'nu çevreleyen alanları kapsar ve yaklaşık 13 milyon kilometrekarelik bir alanı kaplar. Bu bölge de düşük yağış oranlarıyla karakterize edilir ve yılın büyük kısmında kar ve buzla kaplıdır. Arktik, sert iklimi ve zorlu yaşam koşullarıyla bilinir.
Arktik bölgesindeki değişiklikler, küresel iklim sistemi üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. 2023 yılında Journal of Geophysical Research: Atmospheres dergisinde yayımlanan bir çalışma, Arktik'teki deniz buzunun azalmasının küresel hava dolaşımlarını ve iklim modellerini nasıl etkilediğini incelemiştir. Ayrıca, bu bölgedeki ekosistemler, aşırı soğuk ve sınırlı kaynaklarla başa çıkmak için benzersiz adaptasyonlar geliştirmiştir.
Çöl denildiğinde akla gelen sıcak ve kumlu yerler tanımı, Antarktika ve Kuzey Kutup Bölgesi örnekleriyle genişletilmektedir. Çöl, aslında yıllık yağış miktarının çok düşük olduğu yerler olarak tanımlanır. Bu tanım, soğuk ve buzlu bölgeleri de kapsamaktadır. Antarktika ve Arktik, bu tanıma uyan geniş ve kurak alanlar olarak öne çıkar.
İklim değişikliği, Antarktika ve Arktik bölgelerinde belirgin etkiler yaratmaktadır. Eriyen buzullar ve değişen hava koşulları, bu bölgelerdeki ekosistemleri ve küresel iklim sistemini doğrudan etkiler. Bilim insanları, bu değişikliklerin uzun vadeli etkilerini ve potansiyel geri dönüşü olmayan noktaları araştırmaktadır.
(Fatma Hatun Altıkardeş)