Türkiye'nin dört bir yanına dağılmış, tarihin sessiz tanıkları olan tarihi camiler, bugün bakımsızlık ve zamanın yıpratıcı etkileri nedeniyle yok olma riskiyle karşı karşıya. Geleneksel mimarisi, ince işçiliği ve asırlık geçmişiyle adeta birer açık hava müzesi olan bu yapılar, acil restorasyon çalışmalarıyla yeniden hayat bulmayı bekliyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın son rakamlarına göre, Türkiye genelinde tescilli 3 bini aşkın tarihi cami bulunuyor. Ancak bu yapıların yaklaşık yüzde 40’ının ciddi bakım ve onarıma muhtaç olduğu bildiriliyor. Özellikle Karadeniz, Doğu Anadolu ve İç Anadolu bölgelerinde yer alan camiler, iklim koşulları ve ilgisizlik sebebiyle hızlı bir şekilde zarar görüyor. Uzmanlar, bu durumun hem Türkiye’nin kültürel mirasına hem de turizm potansiyeline büyük darbe vuracağını belirtiyor.
Konuyla ilgili açıklamalarda bulunan uzman restoratörler, ihmal edilen yapıların yalnızca fiziksel anlamda değil, aynı zamanda toplumun kolektif belleği açısından da önemli bir kayıp olduğuna vurgu yapıyor. Özellikle ahşap işlemeler, çini süslemeler ve taş oymacılığı gibi detayların birçok yapıda yok olmak üzere olduğu ifade ediliyor. Bunun yanı sıra zamanında orijinal malzemesiyle değil, yanlış maddelerle kısmi onarımlar yapılan bazı camilerin de yapısal bütünlüklerinin zedelendiğine dikkat çekiliyor.
Ödenek eksikliği ve bürokratik süreçler, restorasyon çalışmalarını sekteye uğratan başlıca nedenler arasında sıralanıyor. Bunun yanı sıra yeterli sayıda uzman personel ve ekipmanın olmayışı da bir diğer önemli sorun olarak öne çıkıyor. Halkın ve yerel yönetimlerin destek çağrıları ise giderek artıyor. Geçtiğimiz yıl temel fonksiyonlarını yitiren Erzurum’un Meşhur İbrahim Paşa Camii, yapılan toplumsal bağış kampanyası sonrası onarıma alınmıştı; ancak bu tür örneklerin yaygınlaşması gerektiği ifade ediliyor.
Tarihi mirasın korunmasında sorumluluk sadece devlet kurumlarına düşmüyor. Yerel halkın farkındalığının artırılması ve sivil toplum kuruluşlarının daha aktif roller üstlenmesi büyük önem taşıyor. Uzmanlar, restorasyon projelerinin turistlerin ilgisini çekip ekonomik fayda sağlayacağını ve bölgesel kalkınmayı destekleyeceğini de dile getiriyor.
(Dilvin Altıkardeş)