Özbekistan ile Türkiye arasındaki ilişkinin seyri değişiyor

Türkiye, 31 Ağustos 1991'de bağımsızlığını ilan eden Özbekistan'ı tanıyan ilk ülke olmuştu ancak daha sonra yaşanan bazı olaylar ilişkileri durağanlık dönemine soktu. Jeostratejik konumu, köklü tarihi, zengin kültürel değerleri, ekonomik potansiyeli, 33 milyona yaklaşan nüfusu ve Orta Asya'nın tüm ülkeleriyle ortak sınırlarının olması nedenleriyle bölgenin kilit ülkelerinden Özbekistan ile Türkiye arasındaki ilişkinin seyri, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın geçen yıl kasım ayında Semerkant'ta yaptığı ziyaretle değişti. Erdoğan ile Mirziyoyev'in burada yaptığı görüşme uzun zamandır durağan olan Özbekistan-Türkiye ilişkilerini canlandırdı. Ülkeyi 27 yıl yöneten İslam Kerimov'un ölümünden sonra cumhurbaşkanı seçilen Mirziyoyev ile Erdoğan'ın görüşmelerinde sağlanan mutabakat, Özbekistan ve Türkiye arasındaki ilişkilerin gelişmesini engelleyen sorunların çözüm yolunu açtı. Bu dönemde, ülkeler arasındaki karşılıklı güvene dayalı ilişkiler, iki ülke yöneticileri arasındaki siyasi diyalog ve iş adamları arasındaki ekonomik iş birliği, çeşitli seviyelerde istikrarlı gelişmeye başladı. Yıllardır yapılamayan Türkiye-Özbekistan Karma Ekonomik Komisyon Toplantısı Taşkent'te gerçekleştirildi. Başbakan yardımcıları düzeyinde karşılıklı heyet ziyaretleri yapıldı. Bu yıl içeresinde üç kez Özbek-Türk İş Forumu düzenlendi. Diğer yandan Erdoğan ve Mirziyoyev, katıldıkları tüm uluslararası toplantılarda bir araya gelerek ikili görüşmelerde bulundu. Mirziyoyev, Erdoğan ile yaptığı görüşmede, Türkiye'yi Özbekistan için önemli ve uzun vadeli ortak gördüklerini dile getirdi. Özbek yetkililer, çeşitli vesilelerle yaptıkları açıklamalarda, Türk sermayesine her türlü desteği sağlamaya hazır olduklarını, iki ülke arasındaki ticaret hacmini 5 milyar dolara çıkarmak istediklerini belirtiyor.

Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, Türkiye ziyareti öncesinde, Türk iş adamlarının defalarca dile getirdiği vize sorununu hafifletti. Böylece, Özbekistan'a iş veya seyahat amaçlı gelen Türk vatandaşlarına bir aylık seyahat vizesi veya bir yıla kadar geçerli çok girişli vize, 3 iş günü içinde verilebilecek. Bu uygulamayla Özbekiskan'daki Türk yatırımlarının artması bekleniyor. Türkiye, Özbekistan'ın dış ticaretinde ilk 5 ülke arasında yer alıyor. İki ülke arasındaki dış ticaret hacmi 2016 yılında 1 milyar 242 milyon dolar olarak gerçekleşti. Erdoğan-Mirziyoyev görüşmesinden sonra, 2017 yılının ilk 6 ayında, Özbekistan ile Türkiye arasındaki dış ticaret hacmi yüzde 28 artışla 709,9 milyon dolara çıkardı. Türkiye yüzde 5,9'luk payla, Özbekistan'ın toplam dış ticaretinde hacmini en çok artıran ülke oldu. Türkiye, Özbekistan’a, ağırlıklı olarak makine, elektronik eşya, mobilya ve aydınlatma cihazları, prefabrik yapılar, motorlu kara taşıtları, tekstil, gıda ve tüketim ürünleri ihraç ederken, aynı zamanda Özbekistan'dan plastik mamuller, çinko ve çinko ürünleri, pamuk ipliği ve pamuklu mensucatı ithal ediyor. İki ülke arasındaki ilişkilerin gelişmesi, turizm alanına da yansıdı. Bu yılın ilk yarısında Türkiye'ye giden Özbek turist sayısı yüzde 40 artışla 80 bine ulaştı.

İki ülke ilişkilerinin yeni döneminde, hayata geçirilecek yeni ortak projelerin de artması öngörülürken, bu ziyaretin ardından çok sayıdaki Türk şirketi ve markalarının Özbekistan'a yaptırım yapması bekleniyor. Ziraat Bankası, ortağı olduğu Özbekistan'ın ilk yabancı sermayeli bankası UTBANK'ın hisselerinin tamamını alarak ülkedeki yatırımlarını büyütmeyi hedefliyor. Konuyla ilgili imzanın Mirziyoyev'in Türkiye ziyareti sırasında atılması planlanıyor. Taşkent'teki Çarsu Oteli ile çevresindeki arazide inşaatı öngörülen “Eskişehir” turizm bölgesi de Mirziyoyev tarafından imzalanan kararnameyle Türk firması Demir Grup'a verildi. Türk şirketi iki yıl boyunca söz konusu proje kapsamında bölgeye 33 milyon dolarlık yatırım yapacak ve 350 kişiye istihdam sağlayacak. Projeyle bu turizm bölgesine en az dört yıldızlı olması öngörülen 270 yataklı otelin yanı sıra eğlence ve alışveriş merkezleri ile Taşkent'teki tarihi binaların minyatürlerinin de yer alacağı tesisler inşa edilecek. Proje için Demir Grupun katılımıyla kurulacak Özbek-Türk "Inter Turizm" ortaklık şirketi ve ona bağlı olarak çalışacak müteahhitlik firmalarına 2 yıl boyunca gümrük imtiyazları tanınırken, bu turizm bölgesinin faaliyete geçmesinin ardından "Inter-Turizm" ortaklığı 7 yıl boyunca gelir, emlak, arazi ve diğer vergilerden de muaf tutulacak. Özbek yetkililer, toplam tutarı 1 milyar dolarlık "Tashkent City" alışveriş merkezi projesinde de Türk şirketlerinin yer alacağını açıkladı. (AA)