ERTUĞRUL GAZİ VE DİRİLİŞ

TRT'de yeni bir dizi başlıyor. Yıllar önce 'Kuruluş' yapımıyla bu topraklarda kendi tarihimizin gayet güzel beyaz perdeye aktarılabileceğini gösterenler şimdi de 'Kuruluş'taki Osman gazi'nin babasını, Ertuğrul Gazi'yi filme alıyorlar. Son yıllarda artan tarihi film-dizi furyasına TRT'nin böyle bir yapımla katılacak olması ilgilileri şimdiden heyecanlandırmış görünüyor.

 

 

Dizide nasıl gösterilecek merakla bekliyoruz ama ben şimdiden okuyucularımıza Ertuğrul Gazi hakkında biraz bilgi vermek istiyorum. Merakla beklenmesinin sebebi öncelikle Ertuğrul Gazi'nin babasının dahi adını net olarak bilemeyecek kadar o dönemin tarihine yabancı oluşumuzdur. Evet, bu dönem bir hayli karanlık bir dönemdir. Ertuğrul Gazi ve sonrası dönemin taa Fatih'e kadar bir hayli bulanık olmasının sebebi öncelikle o dönemlerde hiçbir çağdaş tarihçinin bu küçük beyliğe önem vermemiş olması ve gelecekte böyle ihtişamlı bir büyümeyi hiç bir tarihçinin tahmin edememiş olmasıdır. Tarihçiler ikinci olarak da 1402 ye kadar toplanan Osmanlı devlet arşivinin Timur işgalinde yakılmasıyla bu döneme dair pek az vesikanın günümüze ulaşabildiğini belirtirler. Bu bilgi darlığına rağmen 1960’tan itibaren son 50 yılda yaptığı çalışmalarla adını duyurmuş olan tarihçimiz Yılmaz Öztuna'nın konuyla ilgili tedkikatlarını sizinle paylaşarak Ertuğrul Gazi ve öncesi dönemini kısaca sunmak istiyorum. Kendisinin 'yarım asır süren araştırmalarım ve tefekkürlerim neticesinde bende hasıl olan kanaat' diyerek Büyük Osmanlı tarihine aldığı notlar bir hayli önemli bir emeğin ürünü görünüyor.

 

Ertuğrul Gazi’nin babası kim?

Bu gün Osman Gazi'nin Tophane'deki türbesine dahi gitseniz Osman Gazi’nin dedesi olarak sunulan kişinin Süleşman Şah olduğunu bilgilendirme tabelasından okuyabilirsiniz. Süleyman Şah ismi aynı zamanda Suriye’deki Osman Gazi'nin dedesinin türbesine de ismini vermiştir. Süleyman Şah Anadolu’daki ilk Türk devletini İznik başkentli olarak kuran ünlü hükümdardır. Malazgirt’ten sonra (1071) İznik'i almış ve burada devletini kurmuş olan bu kumandana Ertuğrul Gazi’nin oğul olarak izafesi doğru mudur?

Bu efsane doğru değildir. Süleyman Şah bir şeref ismidir. Ertuğrul Gazi'nin babasının gerçek ismi Gündüz Alp'tir. Karahanlı ve Selçukluların çoğunun bir milli bir de İslami ismi vardır. Gündüz Alp'e o zamanlar Türkiye tahtında olan Süleyman Şah'ın ismi layık görülmüştür.

 

Ertuğrul Gazi ve Ailesinin Anadolu’daki İlk Durağı

Kayıhanoğulları Malazgirt sırasında (1071) Türkmenistan- Horasan'dan Ahlat'a gelmişlerdi Kayı Alp, Ertuğrul Gazi’nin 5. kuşak dedesidir. Merv'den Kayı boyundan bir aşireti Ahlata getirmiş olan kişidir. Kayı Alp'in 1024’te doğduğu, Alparslan ile birlikte Malazgirt seferine ve sonra Ahlat'ın fethine katıldığı ve başında bulunduğu Kayı oymağı ile Ahlat dışında çadır kurup yerleştiği tahmin ediliyor. Osmanoğulları'nın (ailenin nispet ismi olarak) Ahlattan geldiği kesindir. Ahlatı seven bu aile uzunca bir müddet burada kalmıştı. Ertuğrul Bey de en güçlü tahmine göre 1191 de Ahlat'ta doğmuştur.

Tahminlere göre Celaleddin Harzemşah'ın 1230’da Ahlat'ı fethetmesiyle birlikte kaleyi savunanlar arasında olan Gündüz Alp ve Ertuğrul Bey aşiretleriyle buradan ayrılmışlardır. 3 ay sonra Yassı Çemen savaşında Celaleddin’i yenen Sultan Alaaddin, hizmetlerinden ötürü Ertuğrul Bey’e dirlik vermiştir. 1230 yılının sonunda Erzincan’dan Bizans dirliklerine giderken önce Fırat’ı geçmek üzere Caber’e gelmiş ve Oradan Ankara yolunu tutmuşlardır.

işte bu esnada Süleyman Şah Fırat’ı geçmeye çalışırken boğulmuş ve bugün Suriye sınırlarında kalan Caber kalesine defnedilmiştir. (Şimdiki Süleyman Şah türbesine daha sonra taşınmışlardır.)

En Uzun İktidar

Kaya Alp ahlatta bir kümbette medfundur. Ertuğrul Gazi annesi Hayme Ana (haymana) ile birlikte önce Ankara’nın batısında Karacadağ'a gelmiş (1231) oradan da Sakarya boyuna gelmiştir. Ertuğrul Bey 1231 yılında 40 yaşındayken dirliğe gelir ve 50 yıl beyliğin başında kalır. Yani Ertuğrul Gazi’yi bazı tarihçiler gibi Osmanlı devletinin ilk Beyi-Sultanı kabul edersek İktidar müddeti Kanuni Sultan Süleyman’dan (46 yıl) dahi fazla olmuştur ki bu en uzun süren iktidardır.

Selçuklu Sultanı Alaaddin, Ertuğrul Gazi’ye Türkiye imparatorluğunun kuzey batı ucunda dirlik vermiştir. Verilen bu dirlik o zamanlar Kuzeybatıda uç beyi olan ve Kastamonu'da oturan Çobanoğulları uçbeyliğinin emrindedir.

1299 yılında ise Osman Bey markilikten dukalığa yükselmiş, uç beyi iken uç beyler beyisi olmuş. Önce Çobanoğulları’na sonra Germiyanoğulları’na bağlı iken, doğrudan Konya'ya bağlı büyük uç beyi mertebesine yükselmiştir.

Selçuklu Sultanının Osman Gazi’ye istiklal vermesi ve büyük uç beyi tanıması 27 Ocak 1300’dür. Bu tarih ders kitaplarımıza 1299 olarak girmiş ve 2. Abdulhamit zamanında milli gün olarak kutlanmaya başlanmıştır. Osmanlının kuruluşu bu tarihe izafe edilmiştir.

Ertuğrul Gazi’nin Sakarya civarına geldiğinde aşireti pek küçüktür, bu yüzden tarihi kayıtlara girmemiştir. 400 çadırdan oluştuğu yani en fazla 4000 kişi olduğu tahmin ediliyor.

Süleyman Şah Türbesi, Suriye

Peki Süleyman Şah (Gündüz Alp) nasıl Caber kalesinden şimdiki türbesine taşındı?
Fırat Nehri’nin karşı kıyısına geçmeye çalışırken, muhafızları ile birlikte Fırat sularında boğulan Süleyman Şah’ın naaşı ve iki askeri Caber Kalesi eteklerine bir kümbete defnedilmişti. Türbe ve Caber Kalesi, Osmanlı İmparatorluğu yıkılınca Fransız Suriye Mandası sınırları içerisinde kalmıştır. 21 Ekim 1921 tarihinde Türkiye ile Fransa hükümetleri arasında imzalanan Ankara Antlaşması'nın 9. maddesi ve 24 Temmuz 1923 Lozan Antlaşması'nın 3. maddesi gereğince Caber Kalesi ve türbe müştemilâtı ile berâber Türkiye Cumhuriyeti toprağı olarak kabul edilmiş ve Türkiye'ye burada muhâfız bulundurma ve bayrağını çekme hakkı tanınmıştır. Caber kalesinden şimdiki türbesine naklinin hikayesini ise Vikipedi'den naklediyorum:

Suriye hükûmeti, Fırat Nehri üzerinde 1968 tarihinde başlattığı Tabka Barajının 1973 yılında tamamlanacağını ve barajın su toplamaya başlamasıyla Caber Kalesi ve Süleyman Şah'ın türbesinin tamamen sular altında kalacağını ileri sürerek Türk Hükûmetinden türbenin yerini değiştirmesini ya da türbenin Türkiye'ye naklini talep eden bir nota gönderdi. Türkiye’de buna karşılık Suriye'ye bir nota verdi ve Keban Barajı'nın kapaklarını kapatarak Fırat Nehri üzerinden Suriye'ye su akışını engelledi. Karşılıklı bu restleşmenin ardından Türkiye bölgeye Devlet Su İşleri'nde (DSİ) görevli uzmanlar ve mimarlar gönderdi ve türbenin nereye taşınabileceğinin tespit edilmesini istedi. Ankara ve Şam hükûmetleri arasında uzun süren müzakerelerin ardından bir anlaşma imzalandı. Anlaşmaya göre Türbe, müştemilatı ile birlikte Halep–Hasseki yolu üzerinde bulunan Karakozak köyü yakınındaki yeni yerine nakledilmiştir.

1973 yılında türbe ve karakol, Halep şehrine bağlı Karakozak köyündeki 10.096 m²'lik yeni yerine taşınmıştır. Günümüzde burası 25 asker tarafından korunmakta idi.

Ancak 13 Mart 2014 tarihinde, Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) ile IŞİD adlı grup arasındaki çatışmalar sonucu Karakozak köyü ve türbenin bulundu bölge IŞİD kontrolüne geçti.20 Mart 2014 tarihinde IŞİD, YouTube üzerinden yayımladığı bildiride Süleyman Şah Türbesinin üç gün içerisinde boşaltılıp Türk bayrağı indirilmediği takdirde türbeyi yerle bir edecekleri tehdidinde bulundu. Bunun üzerine Türkiye, güvenlik tedbirlerini artırarak en üst seviyeye getirdi. Gaziantep 5'inci Zırhlı Tugay Komutanlığı'ndan da araç ve personel takviyesi yapıldı. Sınır hattında bulunan mevcut nöbet kulübelerine ilave kulübeler yapılarak askerler konuşlandırıldı. Ayrıca, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu Süleyman Şah Saygı Karakolu için kriz masası kurulduğunu açıklamıştı. Kısacası Türkiye'nin kendi sınırları dışında sahip olduğu tek toprak parçası olan Süleyman Şah Türbesi ile Süleyman Şah Saygı Karakolu bugün teröristlerin işgali arasında sıkışmış vaziyette beklemektedir.

ÖMER KAPTAN HAZIRLADI