Katil Baas rejiminin çökmesinin üzerinden 1 yıl geçti

Suriye'nin güneyindeki Dera ilinde bir grup öğrencinin 15 Mart 2011'de okul duvarına "Ey doktor (Beşşar Esed) şimdi sıra sana geldi" yazmasıyla başlayan Suriye devrimi, Heyet Tahrir Şam (HTŞ) ve diğer muhalif grupların başlattığı son operasyonla 8 Aralık 2024'te zaferle sonuçlandı. Muhalifler, 27 Kasım 2024'te başlattıkları operasyonun başında kuzeydeki Halep ve İdlib'te elde edilen ilerlemenin ardından Hama ve Humus vilayetlerine yönelerek başkente giden hattın büyük bölümünü kontrol altına aldı. Böylece rejim güçlerinin kuzey ve orta bölgelerdeki savunma hatları çöktü. Humus'un el değiştirmesiyle birlikte rejim saflarında dağılmalar görüldü, birçok asker silah bırakarak muhaliflere teslim oldu ya da kaçtı. Halkın desteğini alan muhaliflerin Şam'a girmesiyle birlikte 8 Aralık 2024'te 61 yıllık Baas rejimi çöktü. Esed ve üst düzey askeri yetkililerin, aileleriyle birlikte ülkeden kaçmasının ardından Baas dönemine ait semboller hedef alındı, heykeller devrildi ve işkence merkezleri kapatıldı. Rejimin yıkılmasıyla ülkede yeni bir dönem başladı. Muhalif askeri gruplar, "devrim sonrası geçiş dönemi" için yeni yönetimi kurdu. Ahmed Şara ülkenin Cumhurbaşkanı ilan edildi. Güvenlik alanında ise HTŞ ve Suriye Milli Ordusu (SMO) unsurlarının yeni Suriye ordusu bünyesinde tek komuta yapısında birleştirilmesi kararlaştırıldı. Rejim ordusu ve güvenlik güçleri ile Baas Partisi ve rejimin belirlediği parlamento ise feshedildi.

İLK SEÇİMLER YAPILDI

Esed rejiminin devrilmesinden sonra 5 Ekim'de ilk Halk Meclisi seçimleri düzenlendi. Suriye'de, iç savaşın yol açtığı yıkım, kimlik belgelerinin eksikliği, adreslerin ortadan kalkması ve halkın yarısından fazlasının ülke içinde ve dışında yerinden edilmesi nedeniyle Halk Meclisi seçimleri, doğrudan halk oylamasıyla değil temsil esasına dayalı seçici kurullar aracılığıyla yapıldı. Bu kapsamda seçici kurullar, hükümetin denetimindeki bölgelerde kurulan sandıklarla oy kullandı.

SURİYELİLERİN GÖNÜLLÜ GERİ DÖNÜŞLERİ HIZLANDI

Rejimin yıkılmasının ardından iç savaş yıllarında komşu ülkelere sığınan Suriyelilerin memleketlerine dönüşü de hız kazandı. İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, 1 Kasım'da yaptığı açıklamada, 8 Aralık 2024 sonrasında 550 bin Suriyelinin ülkesine gönüllü dönüş yaptığını bildirdi. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) de 4 Aralık'ta yaptığı açıklamada, 2025'te 378 bin Suriyeli mültecinin Lübnan'dan ülkesine döndüğünü duyurdu.

İZOLASYON PERDESİ ARALANDI

Yeni yönetim, geride kalan 1 yılda Suriye'nin uluslararası platformlardaki görünürlüğünü artırmak ve Batı ülkelerinden yaptırımların kaldırılmasını sağlamak için yoğun diplomasi trafiği yürüttü. Bu süreçte başta Türkiye olmak üzere çok sayıda ülke, Şam yönetimiyle yeniden ilişkileri tesis ederek yıllardır kapalı kalan diplomatik temsilciliklerini yeniden faal hale getirdi. Türkiye'nin Şam Büyükelçiliğinde 14 Aralık 2024'te Türk bayrağı göndere çekildi ve temsilcilik yeniden hizmet vermeye başladı. ABD Başkanı Donald Trump'ın, 13 Mayıs 2025'te Suudi Arabistan ziyareti sırasında Suriye'ye yönelik yaptırımların kaldırılacağı yönündeki açıklaması, sürecin dönüm noktalarından biri oldu. Trump, bu kararda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile temaslarının etkili olduğunu ifade etti. ABD'nin kararını takiben Avrupa Birliği de 21 Mayıs'ta, 2011'den bu yana uygulanmakta olan ekonomik yaptırımları kaldırma kararı aldı. Cumhurbaşkanı Şara'nın, ABD ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin yaptırım listelerinden çıkarılması da birçok ülke tarafından memnuniyetle karşılandı. Ayrıca ABD Hazine Bakanlığı, 10 Kasım'da "Sezar Yasası" kapsamındaki yaptırımların askıya alındığını duyurdu.

PKK/YPG, KUTLAMALARI YASAKLADI

Suriye'de SDG adını kullanan terör örgütü PKK/YPG ise Fırat'ın doğusunda ve Halep'in Şeyh Maksud ve Eşrefiyye mahallerindeki işgalini hala sürdürüyor. Mart ayında Suriye yönetimiyle imzaladığı anlaşmaya rağmen PKK/YPG, Şam'a entegre olmamak için oyalama taktiklerine başvurarak süreci sonuçsuz bıraktı. PKK/YPG, ayrıca ülkenin kuzeydoğusunda işgal ettiği bölgelerde, "terör tehditlerini" bahane ederek, 61 yıllık Baas rejimini deviren operasyonun yıl dönümü kutlamalarını yasakladı.

İSRAİL İŞGALİNİ GENİŞLETTİ

Esed rejiminin devrilmesinin ardından İsrail ordusu, Suriye topraklarına yoğun saldırılar başlattı. Suriye yönetimine göre İsrail, Esed rejiminin yıkılmasının ardından ülke genelinde 1000'den fazla hava saldırısı gerçekleştirdi. İsrail, işgal ettiği Golan Tepeleri'ne ek olarak son 1 yıl içinde 800 kilometrekarelik Suriye toprağını daha ele geçirdi.