İklim Değişikliğinin Kırım-Kongo Kanamalı Ateş (KKKA) Hastalığına Etkisi

Hastalık, Afrika, Asya, Doğu Avrupa ve Orta Doğu'da yaygındır ve Türkiye'de de önemli bir halk sağlığı sorunu oluşturmaktadır.

Etken ve Bulaşma:

-KKKA'nın etkeni, Bunyaviridae ailesine ait Nairovirus cinsinden bir virüstür.

-Virüs, Hyalomma cinsi kenelerin ısırığıyla bulaşır. Bu keneler, koyun, keçi, sığır ve yabani hayvanlarda parazit olarak yaşar.

-Virüs, enfekte hayvanların kanında ve organlarında bulunur. Kene, enfekte bir hayvandan kan emerken virüsü alır ve insanı ısırdığında virüsü insana aktarır.

-İnsanlardan insana doğrudan bulaşma nadirdir. Ancak, virüsle enfekte olmuş bir hastanın kanı, idrarı veya diğer vücut sıvılarıyla temas yoluyla da bulaşabilir.

Araştırma bulguları, iklim değişikliğinin KKKA'nın yayılmasını ve şiddetlenmesini şu şekilde tetikleyebileceğini gösteriyor:

1. Kene Popülasyonlarının Artması:

*Sıcaklık artışı ve kuraklık, Hyalomma cinsi kenelerin (KKKA'nın vektörü) popülasyonlarının ve dağılım alanlarının genişlemesine yol açmaktadır. Bu da insanlarla kene teması riskini ve dolayısıyla KKKA vakalarının sayısını artırmaktadır.

Örneğin, bir 2018 yılı araştırması, Akdeniz bölgesinde KKKA vakalarındaki artışın, artan sıcaklıklar ve kuraklık ile kene popülasyonları arasındaki ilişkiyle bağlantılı olduğunu göstermiştir.

2. Kene Aktivitesinin Uzama Süresi:

*Kış aylarının kısalması ve ilkbaharın erken gelmesi, kenelerin aktif olduğu süreyi uzatmaktadır. Bu da insanlarla kene teması riskini ve KKKA bulaşma riskini artırmaktadır.

*Bir 2020 yılı araştırması, Türkiye'de KKKA vakalarının kış aylarında da görülmeye başladığını ve bunun kene aktivitesinin uzayan süresiyle bağlantılı olabileceğini göstermiştir.

3. Göç ve Yerleşim Alanlarının Değişmesi:

*İklim değişikliği ve kuraklık nedeniyle insanlar ve hayvanlar yeni bölgelere göç etmek zorunda kalmaktadır. Bu da KKKA'nın daha önce görülmeyen bölgelere yayılmasına ve yeni risk grupları ortaya çıkmasına yol açmaktadır.

Örneğin, son yıllarda Türkiye'de KKKA vakaları, göç ve yerleşim alanlarının değişmesiyle birlikte Karadeniz bölgesinde de görülmeye başlamıştır.

4. Virüs Mutasyonları:

*İklim değişikliği, KKKA virüsünün mutasyona uğraması ve yeni suşların ortaya çıkması için uygun bir ortam oluşturabilir. Bu durum, virüsün daha bulaşıcı hale gelmesine ve daha şiddetli hastalığa yol açmasına neden olabilir.

Bu alandaki araştırmalar hala devam etse de, bazı çalışmalar KKKA virüsünün iklim değişikliğine bağlı olarak mutasyona uğrayabileceğini ve yeni suşların ortaya çıkabileceğini göstermektedir.

Belirtiler:

--KKKA'nın kuluçka süresi 3 ila 14 gündür.

--Hastalığın ilk belirtileri ateş, baş ağrısı, kas ağrısı, halsizlik ve bulantıdır.

--Daha sonra hastalarda gözlerde, mukozalarda ve ciltte kızarıklık, karın ağrısı, kusma, ishal ve boğaz ağrısı görülebilir.

--Ağır vakalarda kanama, karaciğer yetmezliği ve böbrek yetmezliği gibi komplikasyonlar gelişebilir.

Türkiye'de KKKA:

*Türkiye'de KKKA, özellikle yaz aylarında ve kırsal alanlarda daha sık görülmektedir.

*2020 yılında yapılan bir araştırma, Türkiye'de KKKA vakalarının son 20 yılda arttığını ve bu artışın iklim değişikliği ile ilişkili olabileceğini göstermiştir.

*2021 yılında yapılan bir başka araştırma, KKKA'nın etkeni olan virüsün Türkiye'de daha önce görülmeyen bölgelerde tespit edildiğini ve bunun iklim değişikliğinin bir sonucu olabileceğini göstermiştir.

*2022 yılında yapılan bir çalışma, KKKA risk haritasının iklim değişikliği göz önünde bulundurularak güncellenmesi gerektiğini ve bu güncellemelerin KKKA'nın önlenmesi ve kontrolü için önemli bilgiler sağlayabileceğini göstermiştir.

*2023 yılında Türkiye'de 1.111 KKKA vakası ve 41 ölüm bildirilmiştir.

KKKA Hakkında Son Araştırma Bulguları:

*2023 yılında yapılan bir araştırma, Türkiye'de KKKA vakalarının son yıllarda arttığını göstermiştir. Araştırmada, bu artışın iklim değişikliği ve kene popülasyonlarındaki artışla ilişkili olabileceği belirtilmiştir.

*2022 yılında yapılan bir başka araştırma, KKHA virüsünün mutasyona uğrayarak daha dirençli hale geldiğini göstermiştir. Bu bulgu, KKKA'nın tedavisini zorlaştırabilir. 

*2021 yılında yapılan bir araştırma, KKKA'ya karşı etkili bir aşı geliştirildiğini göstermiştir. Aşının klinik çalışmaları devam etmektedir.

(Sema Yüksel Güngörmez)