Kira hesabındaki ‘ortalama’ tuhaflık

   Türkiye'de son yıllarda kiraların artışı, hem büyük şehirlerde hem de küçük yerleşim alanlarında ciddi bir yaşam maliyeti sorununa dönüşmüş durumda. Ancak, kira artışı ve kira bedellerinin belirlenmesinde genellikle “ortalama” kira bedeli ifadesi kullanılmaktadır. Bu yaklaşım, kiraların hesaplanmasında belirli bir standardı temsil etmek yerine, geniş bir fiyat aralığındaki farklılıkları kapsar.

Kira hesaplamalarında kullanılan “ortalama” kavramı, genellikle konutun bulunduğu bölgedeki kiraların ortalamasını yansıtmaktadır. Fakat bu hesaplamada, bazen düşük fiyatlı konutların yüksek fiyatlılarla harmanlanması, kiracıları yanıltabilir. Örneğin, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde 1+1 bir dairenin ortalama kirası 10.000 TL iken, o bölgedeki tüm dairelerin kira fiyatları bu seviyeye ulaşmayabilir. Bu durum, kiracılar için yanıltıcı bir fiyat beklentisi oluşturur ve kiracı ile ev sahibi arasında hukuki veya ekonomik anlaşmazlıklara yol açabilir.

   Konut araştırmaları yapan bazı bağımsız kuruluşlar ve üniversiteler, Türkiye’de kira hesaplamalarının bazen yanıltıcı ve hatalı olabileceğini ortaya koydu. Örneğin, TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) tarafından yayınlanan kira endeksleri ve kiralık konut araştırmaları, bölgesel farklılıklar göz önünde bulundurulmadan yapılan “ortalama” hesaplamalarının yanlış sonuçlar doğurduğunu gösteriyor. Bu da hem kiracıların hem de ev sahiplerinin doğru kararlar almasını engelliyor.

Bir araştırma, İstanbul'da yapılan kira artışlarını incelediğinde, her ilçenin farklı yaşam koşulları ve imar durumu göz önünde bulundurularak, kiraların farklı oranlarda arttığını ortaya koyuyor. Örneğin, İstanbul'un merkezi bölgelerinde kira artış oranları %50'lere kadar çıkarken, daha uzak bölgelerde bu oran %10 seviyelerinde kalabiliyor. Bu farklılıklar, sadece "ortalama" kira fiyatlarına bakarak doğru bir değerlendirme yapmayı zorlaştırıyor.

   Araştırmalara göre, kira hesaplamalarında kullanılan "ortalama" kavramı, gerçek kira bedellerini yansıtmayabilir. Kira artışı oranları incelendiğinde, bazı bölgelerdeki yüksek fiyat artışları, "ortalama" hesaplamalarını ciddi şekilde etkileyebiliyor. Örneğin, bir mahalledeki lüks dairelerin kiraları yüksek oranda arttığında, bu artışlar genelde daha düşük fiyatlı dairelerle karışarak ortalama kirayı şişiriyor. Bu durum, kiracıların ve ev sahiplerinin daha fazla ödeme yapmalarına sebep olabilir.

Ülke genelinde yapılan bir başka araştırma, "ortalama" kira hesaplamalarının özellikle büyük şehirlerde daha sorunlu olduğunu, çünkü kiralar arasındaki uçurumların giderek büyüdüğünü ortaya koymuştur. Türkiye'deki bazı büyükşehirlerde, yüksek gelirli bireylerin ikamet ettiği semtlerdeki kiralar ile daha düşük gelirli bireylerin oturduğu bölgelerdeki kiralar arasındaki fark giderek daha da açılmaktadır. Ancak, bu büyük farklar, genel “ortalama” hesaplamalarına dahil edilmekte ve bu da bölgesel farkların göz ardı edilmesine yol açmaktadır.

   “Ortalama” kavramının kiracı ve ev sahipleri için yarattığı belirsizlik, özellikle kiracılık sisteminin zayıf olduğu bölgelerde daha büyük sorunlara yol açmaktadır. Kiracılar, özellikle İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerde, yüksek kiralarla karşı karşıya kalabiliyor. Ev sahipleri ise kiracılarla yaptığı sözleşmelerde, kiraları belirlerken genellikle “ortalama” rakamları baz almayı tercih edebiliyor. Ancak, bu durum, kiracının yaşadığı yerin ekonomik gerçekleriyle uyuşmadığı zaman, kiracıyı büyük bir ekonomik yük altına sokabiliyor.

Birçok kiracı, kiralarının arttığı veya beklenmedik şekilde yüksek olduğu durumlarla karşılaşıyor. Bu da, kiracıların ödeyemediği kiralar nedeniyle ev sahibi ile olan ilişkisinde sıkıntılara yol açabiliyor. Uzmanlar, kiraların “ortalama” hesaplamalarına dayalı olarak belirlenmesinin, özellikle düşük gelirli aileler için ciddi bir tehdit oluşturduğunu belirtiyor.

(Ramazan Gültaş)