UNESCO Dünya Mirası kurduğu köprüler ile geçmişi geleceğe taşıyor

    UNESCO Dünya Mirası Listesi, 1972 yılında kabul edilen Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme ile oluşturulmuştur. Bu sözleşme, kültürel ve doğal değerlerin, sadece bulundukları ülkeler için değil, tüm insanlık için önemli olduğu fikrine dayanmaktadır. 2024 itibarıyla listede 1.157 miras alanı yer almakta ve bu alanlar, tarihi yapılar, antik şehirler, doğal parklar ve anıtsal yapılar gibi birçok farklı kategoriyi kapsamaktadır.

Araştırmalar, Dünya Mirası Listesi'ndeki alanların ekonomik, turistik ve sosyal açıdan büyük katkılar sağladığını gösteriyor. Bu miraslar, yalnızca geçmişi yaşatmakla kalmayıp, yerel toplulukların turizm gelirlerini artırarak sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşılmasına da yardımcı oluyor.

   UNESCO'nun koruma altına aldığı tarihi köprüler, sadece ulaşım amaçlı yapılar değil, aynı zamanda kültürel bağların simgeleri olarak da öne çıkıyor. Mostar Köprüsü (Bosna-Hersek), Floransa'daki Vecchio Köprüsü (İtalya), Türklerin gururu olan Malabadi Köprüsü (Diyarbakır, Türkiye) gibi yapılar, farklı medeniyetlerin miraslarını günümüze taşıyan sembolik değerler taşıyor.

Bu köprüler, savaşlar ve doğal afetler gibi olaylarla zarar görseler de, UNESCO tarafından koruma altına alınarak restore ediliyor ve yeniden kullanıma kazandırılıyor. 2004 yılında yeniden açılan Mostar Köprüsü, bunun en önemli örneklerinden biridir. Araştırmalara göre, bu restorasyon çalışmaları, sadece fiziksel yapıyı korumakla kalmamış, aynı zamanda Bosna-Hersek'te barış ve birliği de pekiştiren bir simge haline gelmiştir.

   UNESCO Dünya Mirası Listesi'ndeki yapılar ve doğal alanlar, sürekli bakım ve restorasyon gerektirmektedir. İklim değişikliği, çevre kirliliği, turizm baskısı ve şehirleşme gibi faktörler, bu mirasların yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmasına neden olmaktadır. Özellikle küresel ısınma, doğal miras alanlarının korunmasında büyük bir tehdit oluşturmaktadır. Örneğin, İtalya'nın Venedik kenti, UNESCO’nun en hassas miraslarından biri olarak, yükselen deniz seviyesi ve aşırı turizm nedeniyle ciddi risk altındadır.

Araştırmalar, Venedik’in korunması için yapılan girişimlerin hem bilimsel hem de yerel toplulukların katılımıyla sürdürüldüğünü göstermektedir. UNESCO'nun desteklediği projeler kapsamında, deniz seviyesinin yükselmesine karşı savunma sistemleri geliştirilmekte ve turizm yoğunluğu kontrol altında tutulmaktadır. Benzer şekilde, Avustralya'nın Büyük Set Resifi de, okyanus sıcaklıklarının artması ve mercan kayalıklarının beyazlaşması nedeniyle büyük tehlike altında. Burada yürütülen araştırmalar, ekosistemi koruma ve sürdürülebilir turizm uygulamalarının teşvik edilmesine yönelik stratejiler geliştirilmesini önermektedir.

   Bir alanın UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girmesi, o bölge için yalnızca kültürel değil, aynı zamanda ekonomik açıdan da büyük faydalar sağlar. 2020 yılında yapılan bir araştırma, bu tür miras alanlarının turizm potansiyelini ciddi şekilde artırdığını ortaya koymuştur. Örneğin, Türkiye'deki Göbeklitepe’nin 2018’de listeye dahil edilmesiyle birlikte, bölgedeki turizm gelirlerinde %50'lik bir artış yaşanmıştır. Göbeklitepe, insanlık tarihine dair bilinen en eski tapınak olarak kabul edilmekte ve bu, hem arkeologlar hem de turistler için büyük bir cazibe merkezi yaratmıştır.

Aynı şekilde, Meksika'daki Chichen Itza gibi antik kentler, hem ülkenin ekonomik kalkınmasına katkı sağlamakta hem de dünya kültür mirasının korunmasında önemli bir rol oynamaktadır. Ancak turizmde yaşanan bu artışlar, miras alanlarının korunmasını zorlaştırabilir. Aşırı turist yoğunluğu, özellikle hassas tarihi yapılara zarar verebilmektedir. UNESCO, bu noktada sürdürülebilir turizm stratejileri geliştirerek, hem ekonomik kalkınmayı desteklemekte hem de miras alanlarının korunmasını garanti altına almaktadır.

   Son yıllarda yapılan araştırmalar, UNESCO'nun miras alanlarını koruma konusunda gösterdiği çabaların sadece fiziksel yapıları değil, aynı zamanda kültürel bağları da koruduğunu ortaya koymaktadır. 2023 yılında yapılan bir çalışma, UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne dahil edilen alanların, yerel kültürlerin yaşatılmasına büyük katkılar sağladığını göstermektedir. Bu bağlamda, miras alanları sadece turistik bir değer taşımamakta, aynı zamanda o bölgedeki halkın kültürel kimliğinin korunmasına da olanak tanımaktadır.

Araştırmalar, aynı zamanda dijital teknolojilerin UNESCO’nun koruma çalışmalarında oynadığı önemli rolü de gözler önüne sermektedir. 3D modelleme, dijital arşivleme ve uzaktan izleme sistemleri, bu miras alanlarının korunmasına yönelik daha etkili ve sürdürülebilir stratejiler geliştirilmesini sağlamaktadır.

(Sema Yüksel Güngörmez)